แหล่งเรียนรู้อำเภอศรีมหาโพธิ

โบราณสถานลายพระหัตถ์
       ตั้งอยู่ในเขตบ้านโคกขวาง ตำบลหนองโพรง หรือเมืองนางอมรเทวีโบราณสถานลายพระหัตถ์ คือ ซากเทวาลัยสมัยลพบุรี อายุสมัยเดียวกับเมืองศรีมโหสถ และเมืองนางอมรเทวี มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 12-13 ก่อด้วยฐานศิลาแลงเป็นชั้น ๆ ขึ้นไป แต่ปรักหักพังคล้ายผิวจอมปลวก



ครั้นถึง รศ. 127 (พ.ศ.2451) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าอยู่หัว ได้เสด็จมาทอดพระเนตรและได้ทรงลงพระปรมาภิไธย ย่อไว้ที่แผ่นศิลาแลงสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาดสูง 1.00 เมตร กว้าง 0.50 เมตร ยาว 1.00 เมตร อันตั้งอยู่บนฐานเทวาลัยว่า “จ.ป.ร.127”  ซึ่งพระปรมาภิไธยย่อนี้ต่อมาในปี พ.ศ. 2457 ราษฎรได้ร่วมกันสร้างมณฑปครอบไว้  


โบราณสถานหลุมเมือง
        ลักษณะเป็นหลุมขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 0.40 เมตร ลึกประมาณ 0.50 เมตร เรียงกันเป็นแนวคล้ายเตาขนมครก โดยแต่ละหลุมห่างกันประมาณ 1.00 เมตร ตั้งอยู่ในเขตเมืองนางอมรเทวี หรือที่บ้านโคกขวาง ตำบลหนองโพรง หลุมเหล่านี้ชาวบ้านโดยทั่วไปเรียกว่าหลุมเมือง เมื่อคราวเสด็จทอดพระเนตรระหว่างการเสด็จประภาสมณฑลปราจีนบุรี พ.ศ. 2451 ไว้ว่า  “มีอีกแห่งหนึ่งพื้นเป็นฐานเป็นดานศิลาแลง กว้างสัก 10 ศอก ยาวสัก 3 วา ขุดเป็นหลุมกลม ๆ ปากกว้างลึกสักคืบเศษ ลึกสักศอกหนึ่งจะชิดกันบ้างไม่เป็นจังหวะในหลุมพื้นเกลี้ยงเดากันอยู่ว่าจะเป็นอะไร  เดี๋ยวนี้กำลังกุกันว่าที่จะเป็นหลุมสำหรับโขลกปูนที่จะปั้นลวดลายเครื่องประดับปรางค์ปราสาทศิลาแลงนั้น”


โบราณสถานพานหิน
          เป็นโบราณสถานขนาดใหญ่ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่ หมู่ 6  ต.หนองโพรง เป็นเนินดินขนาดกว้าง 17 เมตร สูง 3.5 เมตร มีคอระฆังของสถูปวางตะแคงอยู่บนเนิน ต่อมาในปี พ.ศ. 2509 ได้ดำเนินการขุดแต่งโบราณสถานแห่งนี้  พบว่าเป็นเทวาลัยก่อด้วยศิลาแลงรูปสี่เหลี่ยมจตุรัส  ทำให้สันนิษฐานได้ว่าโบราณสถานแห่งนี้น่าจะมีอายุในราวพุทธศตวรรษที่ 12-14


บ่อนํ้าโบราณบ้านหัวซา
        สระนํ้าโบราณบ้านหัวซาตั้งอยู่บ้านหัวซา  ตำบลหัวหว้า อำเภอศรีมหาโพธิ จังหวัดปราจีนบุรี  บ่อนํ้าโบราณบ้านหัวซาเป็นบ่อนํ้าที่ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของเมืองศรีมโหสถ  เรียกว่า สระหนองแวง มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 12 - 19 น่าจะมีความสัมพันธ์กับเมืองศรีมโหสถหรือเมืองนางอมรเทวี เพราะบ่อนํ้านี้ตั้งอยู่ระหว่างกลางระยะทางจากเมืองศรีมโหสถไปเมืองนางอมรเทวี  ในอดีตอาจจะใช้บ่อนํ้านี้ไปประกอบพิธีกรรมทางศาสนาหรือใช้ในการอุปโภค บริโภค





เป็นบ่อนํ้าที่ขุดลงไปในศิลาแลงธรรมชาติมี 2 ขนาด บ่อใหญ่รูปกลมมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 16.50 เมตร ขอบบ่อลดเป็นชั้นๆ จำนวน 1 บ่อ และบ่อนํ้าขนาดเล็ก เส้นผ่าศูนย์กลาง 3.4 เมตร ที่ขอบบ่อมีบันไดทางลงยาวประมาณ 2 เมตร บ่อเล็กจำนวน 2 บ่อ นอกจากนี้ยังมีทางระบายนํ้าผ่านบริเวณบ่อทั้ง 3 บ่อ