แหล่งเรียนรู้อำเภอศรีมโหสถ

โบราณสถานวัดสระมรกต
เมืองศรีมโหสถเป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดปราจีนบุรี เดิมชื่ออำเภอโคกปีบแต่ด้วยความที่เป็นเมืองเก่าแก่มีอายุมากว่า 1,200 ปีหรือพุทธศตวรรษที่ 6 เป็นต้นมา ในอดีตเคยเป็นเมืองท่าชายทะเลที่สำคัญเป็นศูนย์กลางความเจริญทางด้านศิลปะวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี และศาสนาพุทธอโรคยาศาลหรือโรงพยาบาลสมัยโบราณ ภายในโบราณสถานสระมรกตได้ค้นพบสิ่งสำคัญเช่นรอยพระพุทธบาทคู่


เป็นรอยพระพุทธบาทขนาดใหญ่ สลักบนพื้นศิลาแลง อายุราว พุทธศตวรรษที่ 11-16 นับว่าเป็นพระพุุทธบาทคู่ที่ใหญ่และเก่าแก่ที่สุดในประเทศไทย ประดิษฐานอยู่ในบริเวณโบราณสถานสระมรกต ปัจจุบันมีประชาชนให้ความสนใจเดินทางมากราบไหว้และเป็นที่เคารพบูชาของพุทธศาสนิกชนทั่วไป


บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งเป็นแหล่งที่พบพระพุทธรูปและโบราณวัตถุเป็นจำนวนมากภายในบ่อ  และเป็นบ่อซึ่งได้นำน้ำขึ้นทูลเกล้าถวาย  เนื่องในพิธีรัชมังคลาภิเษก ฯลฯ ปัจจุบันทางกรมศิลปากรได้ใช้บริเวณวัดสระมรกตเป็นสถานที่แสดงวัตถุโบราณที่ขุดพบในเขตเมืองศรีมโหสถ 

สระแก้วสระขวัญ
เป็นสระน้ำโบราณ ขนาดกว้าง 17.40 เมตร ยาว 42.70 เมตร ซึ่งขุดลึกลงไปในศิลาแลงตามธรรมชาติ บริเวณนอกเมืองศรีมโหสถทางตะวันตกเฉียงใต้ ฝาผนังกำแพงรอบๆสระมีภาพสลักรูปสัตว์ต่างๆ เช่น ช้าง สิงห์ มังกร หมูป่า กินรี งู  มีความสวยงามมาก ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของเมืองโบราณ ตำบลโคกปีบ สันนิฐานว่าเป็นสระที่ใช้ในพิธีกรรมของกษัตริย์เมืองศรีมโหสถ ในราวพุทธศตวรรษที่ 10-11


ต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิ์ิ
ต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิ์ อยู่ในเขตวัดต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิ์ ต.โคกปีบ อ.ศรีมโหสถ จ.ปราจีนบุรี  ภายในวัดมีต้นโพธิ์ขนาดใหญ่ เก่าแก่ที่สุดในประเทศไทย สันนิษฐานว่าเป็นหน่อจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ สถานที่ตรัสรู้จากพุทธคยา ประเทศอินเดีย มีอายุกว่า 2,000 ปี ซึ่งนำเข้ามาปลูกเป็นต้นแรก ลำต้นวัดโดยรอบประมาณ 20 เมตร สูงประมาณ 30 เมตร  ตามตำนานกล่าวว่า พระเจ้าทวานัมปะยะดิษฐ์เจ้าครองเมืองศรีมโหสถในสมัยขอมเรืองอำนาจทรงเลื่อมใสในพุทธศาสนา  จึงได้ส่งคณะทูตเดินทางไปขอกิ่ง
ต้นโพธิ์ที่พระพุทธเจ้าประทับเมื่อคราวตรัสรู้ จากเจ้าผู้ครองนครปาตุลีบุตรประเทศอินเดีย  แล้วนำกิ่งโพธิ์นั้นมาปลูกที่วัดต้นโพธิ์ศรีมหาโพธ์ิ ถือว่าเป็นสัญลักษณ์ของจังหวัดปราจีนบุรี ในวันวิสาขบูชาจะมีงานนมัสการต้นพระศรีมหาโพธิ์   


สระมรกต
สระมรกตเป็นสระน้ำโบราณขนาดใหญ่  เป็นส่วนหนึ่งของโบราณสถานสระมรกตกว้าง 115 เมตร ยาว 214 เมตร ลึก 3.5 เมตร เนื้อที่ประมาณ 25 ไร่ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นเพื่อใช้ในการบริโภคน้ำของชาวเมือง ในราวพุทธศตวรรษที่  15-18  ปัจจุบันมีน้ำตลอดปี กรมศิลปากรดูแลให้คงสภาพเดิมไว้


หลวงพ่อทวารวดีศรีมหาโพธิ์
หลวงพ่อทวารวดีศรีมหาโพธิ์  เป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของประชาชนอำเภอศรีมโหสถลักษณะเป็นพระพุทธรูปยืนปางเสด็จจากดาวดึงส์ทำด้วยหินสีเขียว สูง  163 ซ.ม.โดยฝีมือช่างทวารวดีรุ่นแรก อายุราวพุทธศตวรรษที่  11-13  ปัจจุบันประดิษฐานอยู่ที่หน้าที่ว่าการอำเภอศรีมโหสถ